Svaka osoba koja primeni ili dopusti primenu supstancija kod konja, koje nisu normalni sastojci hrane, a koje mogu promeniti trkačke performanse konja u vreme takmicenja, bice kriva za kršenje pravila i diskvalifikovana ili kažnjena na drugi nacin' – glasi jedno od prvih pravila protiv dopinga konja English Jockey Club-a još iz 1752. godine. Danas je, nažalost, doping postao deo konjičkog sporta, a da pri tome oni koji se, namerno ili slučajno, njime bave nisu upoznati sa svim činjenicama i posledicama u vezi dopinga.
Federation Equestre Internationale (FEI) kao međunarodna konjička organizacija na prvu stranu svog pravilnika stavlja kodeks ponašanja u konjičkom sportu, gde prve tri tačke glase:
- u svim konjičkim sportovima konj se mora smatrati prvenstvenim
- dobrobit konja je iznad zahteva uzgajivača, trenera, jahača, vlasnika, trgovaca, organizatora, sponzora ili zvaničnika
- svi postupci i lečenja moraju osiguravati zdravlje i dobrobit konja
Doping podrazumeva upotrebu određenih lekova kod životinja pred trku ili tekmičenje u cilju povecanja ili smanjenja njihovih sportskih performansi. Dopingovanim konjem se smatra grlo u čijem se tkivu, telesnoj tečnosti ili ekskretu (izlučevini) posle trke utvrdi i najmanja količina bilo koje zabranjene supstance bez obzira kada i zbog čega je data. Problem dopinga konja se može razmatrati sa sportskog, etičkog, zdravstvenog, uzgojnog, čak i 'filozofskog' aspekta. Zdravstvena strana je svakako ona koja nudi najveći broj praktično i naučno potvrđenih argumenata, nad kojima ne treba ostati ravnodušan.
Stimulativni doping podrazumeva upotrebu alkaloida (heroin, strihnin), amfetamina, metilksantina (kofeina), i danas ne predstavlja problem kao ranijih godina prvenstveno zbog vrlo lake detekcije ovih supstanci na doping kontroli.
Pojam 'terapijski doping' se vezuje za povrede i oboljenja nastala u treningu ili u toku takmičenja koja zahtevaju primenu odgovarajucih lekova. Lečenje obolelih životinja je obaveza veterinara pred koga se postavljaju dva, u isto vreme, etička i stručna pitanja: koliko dugo takva životinja ne sme biti izložena radu (treningu ili takmičenju) i koliko dugo će upotrebljeni lekovi dati pozitivne rezultate na doping testu. Svaka supstanca/lek uneta u organizam, na bilo koji način, zadržava se u njemu jedan određeni vremenski period. To omogućava određivanje vremena detekcije za svaku supstancu. Vreme detekcije podrazumeva vremenski period u toku koga je moguće, nakon primene leka, detektovati bilo koju količinu njegovih ostataka u telesnim tečnostima i ekskretima konja. Na osnovu ovog parametra uspostavljaju se ograničenja u tekmičenjima za sportske konje posle primene pojedinih lekova. Na primer, za fenilbutazon to je minimum 96 sati nakon primene, a za fluniksin meglumin - 48 sati. Ovi se preparati naveliko koriste na trkalištima, ali sa ciljem da maskiraju bolna stanja povređenih grla radi njihovog što bržeg povratka na stazu, što se može smatrati njihovom zloupotrebom. Svaka povreda konja na stazi ili u parkuru, za svoju sanaciju, zahteva određeno vreme mirovanja, odnosno poštede životinje od rada, bez obzira na preduzetu terapiju. Stoga je jedino veterinar ovlašćen da odredi period u toku koga lečena životinja ne sme biti upisivana za trku, bez obzira na želje i mišljenja trenera ili vlasnika životinje. Na žalost, ovakav pristup nije lako braniti kod nas s' obzirom na mali broj potpuno zdravih konja na našim hipodromima i na veliku želju da se sa takvim brojem životinja napravi što veći broj takmičenja.
U toku treninga i priprema konja za takmičarsku sezonu životinjama se daju mnogi preparati koji treba da povećaju efekte treninga: preparati vitamina, minerala, rastvora elektrolita, glukoza, hormoni i drugih supstance koje su inače normalni sastojci organizma. Ovo se naziva tonični doping i predstavlja poseban problem u doping kontroli, jer je teško postaviti granicu između normalne koncentracije ovih supstanci u organizmu i koncentracije koja je posledica njihove primene. S' druge strane zloupotreba 'normalnih sastojaka' organizma opravdava se većim potrebama životinja pri teškim fizičkim naporima.
Anabolici, odnosno anabolički steroidi koji se koriste u cilju dopinga su najčešce androgeni hormoni, odnosno testosteron, muški polni hormon kao izvorni oblik mnogih sintetskih androgena. Primarno dejstvo anaboličkih steroida je usmereno na povećanje mase kostiju i mišića, podsticanje biosinteze proteina, zadržavanje azota i kalcijuma u organizmu i stimulaciju hematopoeze, odnosno 'popravljanje' krvne slike. Razlog za zloupotrebu androgena je svakako povećanje mišićne mase i sportskih performansi naročito kod mladih životinja (omad, godišnjaci), od kojih se očekuje intenzivniji rast i razvoj. Međutim, još uvek nije potvrđeno da je ovakvo povećanje mase mišića u korelaciji sa povećanjem sportskih performansi – snage, brzine ili izdržljivosti. Neosporno je da su to veoma potentne supstance sa očiglednim dejstvom na organizam koje se koriste i u terapiji mnogih patoloških stanja ljudi i životinja. Kada je u pitanju njihova zloupotreba oni se primenjuju u preporučenim ili znatno većim dozama sa katastofalnim efektima prvenstveno na reproduktivne funkcije mladih kobila i pastuva. U veterinarskoj praksi kod nas nije registrovan ni jedan preparat iz ove grupe, ali su ovi lekovi uprkos tome prisutni na tržištu, delom iz humane medicine, gde je njihova primena dozvoljena, delom iz ilegalnog uvoza.
Doping radi poraza, odnosno upotreba preparata, depresora CNS-a, koji smanjuju sportske performanse konja na stazi i onemogućuju grlo da pobedi, zabeležen je u zemljama sa razvijenim klađenjem na trkama. Jedan drugi vid ovakvog dopinga se koristi sa sasvim suprotnim ciljem kod nervoznih konja, kasača sklonih galopiranju, galopera koji nerado ulaze u start mašinu ili dresurnih konja za izvođenje komplikovanoh figura. Sedacijom ovakvih životinja postiže se njihova veća poslušnost u izvršavanju zadataka koji se stavljaju pred njih.
Slučajni doping podrazumeva upotrebu biljnih ili drugih materija čiji su aktivni principi dejstva zabranjeni, a koje se prisutne kao sastojci u ishrani konja. To se naravno naveliko zloupotrebljava zbog teškoće u povlačenju granice izmedu hrane i leka, tako da postoji gomila komercijalnih preparata koji se daju konjima radi povećanja njihovih opštih i sportskih performansi. Za njih je očigledno da imaju određeno stimulativno dejstvo mada zvanično ne sadrže zabranjene supstance koje se mogu otkriti na doping kontroli. Najčešće su to 'booster' preparati sa kratkotrajnim dejstvom za povećanje brzine, olakšavanje disanja, protiv krvarenja iz pluća ili za smirenje nervoznih konja.
Doping kontrola u konjičkom sportu je prisutna još od početka prošlog veka i do sada je toliko napredovala da se po mnogima nalazi ispred antidoping kontrole kod ljudi. Veterinarski propisi Konjičkog saveza SCG, kao dokument koji je usklađen sa važećim pravilnicima autoritativnih svetskih konjičkih organizacija, prvenstveno FEI, reguliše normative vezane za doping i doping kontrolu. Pravilnik daje listu zabranjehih supstanci za konje koja je sastavljena tako da uključuje sve kategorije farmakološkog delovanja. Nedozvoljene suspstance su prema propisima one koje deluju na:
Nervni sistem
Kardiovaskularni sistem
Respiratorni sistem
Digestivni sistem
Urinarni sistem
Reproduktivni sistem
Koštano – mišicni sistem
Kožu
Krvni sistem
Imuni sistem, sa izuzetkom licenciranih vakcina
Endokrini sistem, endokrinu sekreciju i njihove sintetske paralele
Antipiretici, analgetici i antiflogostici
Citotoksične supstance
Pored ove, postoji i lista supstanci za koje je određena maksimalna koncentracija ili odnos u tkivu, telesnoj tečnosti ili ekskretu. Teško je, opravdano ili ne, upotrebiti bilo koji lek kod konja, a da se pri tome ne dovede u pitanje njegovo prisustvo na stazi ili turniru, odnosno 'prolaz' na doping kontroli.
Veterinarskim propisima KSSCG u skladu sa FEI pravilnikom regulisana su sva pitanja vezana za kontrolu prisustva nedozvoljenih supstanci kod sportskih konja od odabira konja kojima se uzima uzorak, identifikacije takvih grla, vremena uzimanja uzorka do samog uzorkovanja, postupka sa uzorcima, ovlašćenih laboratorija, postupcima, troškovima i rezultatima analiza. Najčešće se uzima uzorak mokraće jer je to najznačajniji put eliminacije lekova iz organizma. U slučaju da to nije moguce izvesti onda dolazi u obzir uzorak krvi.
Na žalost, Veterinarski propisi Konjičkog saveza nisu propraćeni odgovarajućim zakonskim propisima vezanim za doping, pa je naša zemlja verovatno jedina u Evropi koja i pored regularnog takmičarskog sistema u konjičkom sportu nema sistemsku doping kontrolu. Problem je utoliko veći jer se dopingom konja kod nas uglavnom bave vlasnici, treneri i jahači konja bez stručnog nadzora, pravdajuci to svojim, neosporno velikim, iskustvom u radu sa konjima. Posledice toga je nemoguće proceniti iz vrlo jednostavnog razloga: niko se ne hvali svojim neuspesima.
Kao problem u celoj priči nameće se pojava novih preparata u svrhu dopinga. Mnogi proizvođači lekova pokušavaju da doskoče analitičarima uzoraka za doping kontrolu i na tome ostvare materijalnu dobit, čime se aktivno uključuju u ovu nečasnu delatnost. Za njh još nisu predviđene nikakve kazne.